మాతృభాషకి ఉష్ట్రపక్షుల సేవలు

ఉష్ట్రపక్షి అంటే నిప్పుకోడి, ఆస్ట్రిచ్ పక్షి. దీని గురించి ఒక వింతైన నానుడి ప్రచారంలో ఉంది. ఎప్పుడైనా క్రూరమృగాలు వేటాడుతున్నాయేమోనన్న భయం వేస్తే, ఇది మహా తెలివిగా తన బుర్రకాయని ఇసకలో దాచేసుకుంటుంది. తనకి ఏమీ కనపడకపోతే, తను ఎవ్వరికీ కనపడనేమోనని దాని ధైర్యం. ఇది కేవలం నానుడి అయినా, మన తెలుగుభాషని రక్షించుకోవడం కోసం భాషాభిమానుల పాట్లని ఈ విధంగా వర్ణించక తప్పదు.

మొన్న మాతృభాష ఉత్సవాలు అని ఏదో హడావుడి నడిచింది. పనిలోపనిగా, పత్రికలన్ని ఎవరికో పురమాయించాయి – తెలుగు ఉద్ధరించడం ఎలా అంటూ వ్యాసాలు వ్రాయండంటూ. మనవాళ్ళు వివిధ రకాలుగా రెచ్చిపోయారు. మూల సారాంశం ఏమిటంటే, ప్రభుత్వం ఏదో నడుం బిగించాలి, శాసనసభల్లో తెలుగు మాట్లాడాలి, జివోలు తెలుగులో జారీ చెయ్యాలి, తెలుగు మీడియంలో పిల్లలని చదివించెయ్యాలి. ఇలా చేస్తే మన తెలుగు విరాజిల్లుతుందంట. ఉష్ట్రపక్షులకి ఒకసారి జిందాబాద్.

దేశ ఆర్థిక పరిపుష్టికి ఒక తలమానిక తలసరి ఆదాయం. అలాగే, ఒక భాష యొక్క పరిపుష్టికి సరైన తలమానిక తలసరి-సాంస్కృతిక-దిగుబడి. కృష్ణదేవరాయలు పాలించిన స్వర్ణయుగంలో, తెలుగు భాష ఒకానొక ఉచ్ఛదశకి చేరిందనుకుందాం. అప్పుడు, తెలుగువాళ్ళు ఎంతమంది ? మచ్చుకి జనాభా 30 లక్షలకి మించదు. ప్రస్తుతం దీనికి 30 రెట్లు ఎక్కువమంది ఉన్నాం. అంతాకలిపి 8 కోట్లకి పైమాటే మన జనాభా. కేవలం జనాభా ఒకటే కాదు, సగటు మనిషి ఆదాయం/జీవనా విధానం కూడా 30 రెట్లు మెరుగైంది. అతిముఖ్యంగా, జనాభాలో అక్షరాస్యత శాతం 30 రెట్లు మెరుగైంది. ఈ మూడు దిశలని కూడిపెట్టుకుంటే, మన తెలుగు కళాకారుల దిగుబడి 30*30*30 = 27,000 రెట్లు పెరగాలి. కానీ, మొత్తం దిగుబడి అప్పటితో పోలిస్తే ఇంకా తగ్గువగా కుదించుకుపోయింది. అందులోనూ, కళ యొక్క నాణ్యత ఎంత ఉంది అంటే ముక్కుపై వేలేసుకోవాలి.

పత్రికలకి పత్రికలు, టీవీలకి టీవీ ఛానళ్ళు, సినిమాలకి సినిమాలు, సంగీతానికి సంగీతం – మన సంస్కృతిలో నాణ్యత అనేది మృగ్యం. తెలుగు అనేదే ఈ అఘోరమైన పరిస్థితిలో ఉంటే, “మీ కోస్తా తెలుగు మా తెలంగాణ తెలుగుని దెబ్బతీస్తోంది”, అని వాపోతున్నారు మన సోదరులు కొంతమంది. మొత్తం (కోస్తా తెలుగు + తెలంగాణ తెలుగు )దిగుబడిని మన జనాభాతో భాగించుకుంటే వచ్చే సంఖ్య 0.0000001

పరిస్థితి ఎంత తీవ్రంగా ఉందో గమనించాలంటే, ఒకసారి ఇంగ్లండు దేశంతో మనల్ని పోల్చి చూసుకుందాం. కేవలం ఇంగ్లండు వారి జనాభా 6 కోట్లు (మన తెలుగు వారికంటే తక్కువమంది). కళా-సాంస్కృతిక రంగాలలో వారి దిగుబడి చూస్తే కళ్ళు చెదిరిపోతాయి. ఈ చిన్న దీవి నుండి ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి గాంచిన పత్రికలు (టైంసు, గార్డియన్), టీవీ ఛానళ్ళు (బీ.బీ.సీ) పాప్ గాయకులు (బీటిల్స్, పింక్ ఫ్లాయిడ్, లెడ్ జెప్పెలిన్ …) నటులు (ప్రస్తుత ఆస్కారు విజేత సహా), రచయితలు, విద్యాలయాలు (ఆక్స్ఫర్డు, కేంబ్రిడ్జి) – ఏ విధంగా చూసినా తలసరి-సాంస్కృతిక-దిగుబడి మన తెలుగువారికి పోల్చి చూస్తే 1,000,000 రెట్లు అధినంగా ఉంది. ఎందుకు ఇలా జరుగుతోంది ?

ఇలాంటి అతి భయంకర ప్రమాదంలో మన భాష ఉంటే, మనవాళ్ళు ఉష్ట్రపక్షులకి మల్లే గవర్నమెంటు అనే ఇసకలో వాళ్ళ తలకాయలని దూర్చేసుకుని ఏదో గట్టెక్కేస్తామని అనుకుంటున్నారు.

తెలుగుకి ప్రాచీనభాష హోదా ఇవ్వాలంట. ఇది మూల కోరిక. అంటే, ఏదో పురాతత్వ శాస్త్రం చదువుకునేవాళ్ళు తవ్వకాలు చేసుకోవడానికి మన తెలుగుని అప్పగించాలన్నమాట. ఆ పై,గవర్నమెంటు జీవోలని తెలుగులో వ్రాయించాలంట. ఇంగ్లీషు మీడియం బడులని మూయించెయ్యాలంట. గవర్నమెంటు ఎన్ని రకాలుగా ఇసకలో తల దూర్చగలదో, అన్ని రకాలుగాను దూర్చాలంట. ఇలా చేస్తే, మన తెలుగుకున్న ఆపద పోతుందంట. తలసరి-సాంస్కృతిక-దిగుబడి తిరిగి వర్ధిల్లుతుందంట. ఇలాంటి వాళ్ళతో పోలుస్తున్నందుకు, ఉష్ట్రపక్షులు ఎంత ఫీల్ అవతుంటాయో !

ఏమన్నా పోలిక చూసుకోవాలంటే, మనవాళ్ళకి దక్షిణాన అరవం, పశ్చిమాన కన్నడం మించి కనపడదు. అక్కడ ఛాందసులు ఏదో భాషా సేవ చేసేస్తున్నారు – దుకాణాల సైను బోర్డులని తిరగరాసేస్తున్నారు, బస్సుల నంబర్లని తిరగరాసేస్తున్నారు .. ఎక్కడో మనం వెనకపడిపోతున్నాం అని బెంగ. నేను చెప్పిన తలసరి-సాంస్కృతిక-దిగుబడి లో అటు కన్నడం కానీ, ఇటు తమిళం కానీ మనకన్నా ఏమన్నా ముందంజలో ఉన్నాయా ? ఉహుం, అంత సీనులేదు. మనమందరం ఒకే లెవెల్లో ఉన్నాం.

ప్రపంచంలో ఇంగ్లీషు తప్ప మిగతా భాషలన్నీ మనలాగే అంతరించిపోతున్నాయా ? లేదు. జపనీసు భాషలో కామిక్సు చదువుకోవడానికి అమెరికాలో జపనీసు నేర్చుకుంటున్నారు. స్కాండినావియా దేశాలలో రాక్-సంగీతం అర్థం చేసుకోవడం కోసం జపానులో స్వీడిషు భాష నేర్చుకుంటున్నారు. ఈ దేశాల్లో, ఇంగ్లీషు భాషని బహిష్కరించారా ? లేదు. స్వీడన్లో, ఇంగ్లీషుని ప్రతీ ఒక్కరు యాస కూడా లేకుండా మాట్ళాడగలరు. టీవీ లో ఇంగ్లీషు కార్యక్రమాలే అనువాదం లేకుండా చూస్తారు. మరి అయినా, వారి భాషలో ఎలాగ సంస్కృతి పరిఢవిల్లుతోంది ? తలసరి-సాంస్కృతిక-దిగుబడి ఎలాగ ఉరకలు పరవళ్ళు వేస్తోంది ?

కారణం తెలుసుకోవాలంటే, భాషని పక్కని పెట్టి, తెలుగులో కానివ్వండి / హిందీలో కానివ్వండి / చివరికి ఇంగ్లీషులో కానివ్వండి. అసలు మనదేశంలో తలసరి-సాంస్కృతిక-దిగుబడి ఎంత ? ఇంచుమించు సున్న. దోషం అక్కడ ఉంది. భాషలో కాదు. కళాకారులు విజృంభించితే, మేఘాల నుండి అమృతవర్షం కురిసినట్టు. భాషలు నదులవంటివి. వాన పడగా, నదులన్నీ ఒకేసారి నిండుతాయి. భూమి పులకరిస్తుంది. వాన పడనంత కాలం కరువు తప్పదు.

వరుణుడు అనుగ్రహించాలంటే, మనం ఏమి చెయ్యాలి ? బస్సులపై తింగర-తింగరగా నంబర్లు రాస్తే సరిపోతుందా ? గవర్నమెంటు జీవోలు జారీ చేస్తే సరిపోతుందా ? తెలుగుకి ప్రాచీన హోదా కల్పించితే సరిపోతుందా ?

ఒకసారి ఉష్ట్రపక్షి వైనం విడనాడి ఇసక నుండీ తల బయటకి తీస్తే, ప్రమాదం ఎక్కడుందో గమనిస్తే, బయటపడడానికి మార్గం ఇట్టే అగుపడుతుంది.

• కళాకారులకి ప్రోత్సాహం కల్పించాలి. డబ్బులు వెచ్చించాలి.
• కళామందిరాలు స్థాపించాలి.
• విద్యాలయాల్లో రచన, నటన, సంగీతం, చిత్రలేఖనం – మొదలైన కళలు అభ్యసించేవారికి సరైన మొత్తంలో స్కాలర్షిప్పులు కల్పించాలి. ఒక్క తెలుగు డిపార్టుమెంటుకి మాత్రమే కాదు
• కళాత్మక సినిమాలు తియ్యడానికి ప్రభుత్వం/ప్రజలు డబ్బులు వెదజల్లాలి.
• రచయితలకి సంపాదనా మార్గం కల్పించాలి. ఉదాత్తమైన పత్రికలు స్థాపించాలి.
• ఇంటర్నెట్టు యుగంలో ప్రజలు ఒకరితో ఒకరు సుళువుగా తెలుగులో మాట్లాడుకునే సౌకర్యం కల్పించాలి.
• డిస్కషన్ బోర్డులు ఏర్పడాలి.
• తెలుగు పాఠకులను తెలుగు కళాకారులకు దగ్గర చెయ్యగలగాలి.

ఒక భాషకి అవశేష దశ నుండి సంపూర్ణంగా పునరుజ్జీవన చేసిన ఘటన ఇజ్రాయెల్ దేశంలో ఒకటి జరిగింది. నాజీల వేధింపుల నుండి బయటపడి ఇజ్రాయెల్ కి వచ్చిన యూదులకు, వారి సంస్కృతిపై విపరీతమైన ప్రేమ కలగడం సహజం. కానీ, హీబ్రూ భాషని వారు పునర్మించిన వైనం చూస్తే ఆశ్చర్యం కలగకమానదు. ప్రస్తుతం, ప్రపంచంలోనే అత్యున్నతమైన వారి శాస్త్రవేత్తలు శాస్త్ర-సంబంధిత-పదాలను హీబ్రూవే వాడతారు. వారి కళాకారులు హీబ్రూలోనే సంగీతం ఆలపిస్తారు. కేవలం 70 యేళ్ళ క్రిందట, పురాతనమైన తాల్ముడ్ గ్రంథాల ఆథారంగా ఈ భాషని ఇటకపై-ఇటక వేసి నిర్మించారు అంటే మరి ఆశ్చర్యం కలగదా ? ఇజ్రాయెలీలు చేసిన మొదటి పని వారి భాషకి ఒక ఆధునిక నిఘంటువు నిర్మించడం. ఈ నిఘంటువును ప్రతీ ఏడాది తాజాకరించడం. రెండవ పని ప్రజలు హీబ్రూలో మాట్లాడాలి – ఇది ఒక ఆత్మగౌరవప్రదమైన విషయం – అని అందరూ భావించడం.

ఇప్పుడు మన తెలుగులో మాట్లాడాలన్న ఆశ ఉన్నా, ప్రక్కవాళ్ళతో మాట్లాడడానికి పనికివచ్చే ఒక నిఘంటువు లేదు. మనతో చర్చ సాగించడానికి ప్రస్తుతం శ్రీనాథుడు, లక్ష్మణకవి మన ముంగిట్లో తిష్టించుకుని లేరు కదా ! మరి, మన నిఘంటువులు ఇంకా అదే భాష పట్టుకుని వేలాడుతున్నాయేమిటి ? ఈ నిఘంటువులు పనికివచ్చేది ఎవరికి ? పాప్ సంగీతం వ్రాద్దామనుకుంటే పనికివస్తాయా ? తెలుగులో అద్భుతమైన ఉపన్యాసం ఇద్దాం అనుకుంటే పనికివస్తాయా ? ఒక శాస్త్ర-సంబంధమైన వ్యాసం వ్రాద్దాం అంటే పనికివస్తాయా ? కళాకారులకి ఒక నోరు ఇవ్వకుండా నొక్కిపెట్టి, ఏదో భాషని ఉద్ధరించేద్దాం అనుకుంటే ఏమి సాధించగలం చివరికి ?

మన ఆర్థిక మంత్రి రోశయ్య ఈసారి ప్రవేశపెట్టిన బడ్జెట్టు అక్షరాలా లక్ష-కోటి రూపాయలది. పాకీస్తాను దేశం బడ్జెట్టుని మించిన లెవలు అది. మన తెలుగువారికి డబ్బు లేమి ఏమీ లేదు. ఇదిగాక, ప్రవాసాంధ్రుల సంపాదన కూడా కలిపి చూస్తే, మనం ఎంతో ఔన్నత్యంలో ఉన్నవాళ్ళం. అమెరికాలో పనిచేస్తున్న భారతీయ ఇంజనీర్లలో సగం మంది మన తెలుగువాళ్ళు ! మన పరిస్థితి 70 ఏళ్ళ క్రిందటి ఇజ్రాయెల్ పరిస్థితితో పోల్చిచూస్తే, అమోఘంగా ఉంది. కానీ, వాళ్ళు సాధించినట్టు మనం ఆ అద్భుతాన్ని సాధించగలమా ?

ఉష్ట్రపక్షులని అడగాలి సమాధానాల కోసం !

తేట తెలుగులో లాటిను వర్బులు – (4)

ఈ రోజు నా ఆఖరి విడత అనువాదాలు పోస్టు చేస్తున్నాను. ఈ తెలుగు పదాలపై చర్చకి, రిఫరెన్సుకి, కొత్త పదాలు సూచించడానికి తెలుగుపదం వికికి రండి. మనందరు కలిసి కృషి చేస్తే ఈ వెబ్ సైటే ఒక ప్రామాణికమైన తెలుగు డిక్షనరీగా అవతరిస్తుంది.

ఇకపై నా బ్లాగు తిరిగి సరదాలు, సంగతులతో మామూలుగా నడుస్తుంది

31) invest, divest : vestĩre (to clothe) వస్త్రం అన్నపదానికి దగ్గరగా ఉంది చూడండి
investment, investor, investing, investable, invested, vest (noun), vested (adj)
తొడగు : డబ్బుతొడగు (invest), డబ్బువిడుపు (divest),

డబ్బుతొడుపు (investment), డబ్బుతొడుగరి (investor), డబ్బుతొడువు (investing) , డబ్బుతొడువదగు (investable), డబ్బుతొడిగిన (invested), పైతొడుగు (vest – noun), కట్టితొడిగిన (vested)

32) emerge, immerse, submerge, merge : mergere (to dip)
immersion, emergence, merger, emergor, emerging, immersable, immersive (adverb)

ముంచు : మునకవిడుచు (emerge), నడిముంచు (immerse), లోముంచు (submerge), మునక్కలుపు (merge)

నదిమునక (immersion), మునకవిడుపు (emergence), మునక్కలుపోత (merger), మునకవిడుదారి (emergor), మునకవిడుస్తున్న (emerging), నడిముంచదగు (immersable), నడిముంచిత (immersive)

33) converge, diverge : vergere (to turn, bend)
convergence, converging, convergable, divergence, verging (adverb),

వంచు : వంపుకలువు (converge), వంపువిడు (diverge)

వంపుకలుపు (convergence), వంపుకలుస్తున్న (converging), వంపుకలువదగు (convergable), వంపువిడుత (divergence), వంగుతున్న (verging)

34) depart, impart, part : partir (to go away)
departure, departor, departing, departed, parted (adverb), imparted

వెళ్ళు / విడు : వెళ్ళివిడుచు (depart), కూర్చివెళ్ళు (impart), విడిచివెళ్ళు (part)

వెళ్ళివిడుచుత / వేలివిడుచుత (departure), వెళ్ళివిడుచుదారి (departor), వెళ్ళివిడుస్తున్న (departing), వెళ్ళివిడిచిన / వేలువిడిచిన (departed), విడిచివెళ్ళిన (parted), కూర్చివెళ్ళిన (imparted)

35) compute, impute, repute, dispute : puter (to think)
computer, computation, computing, computable, computed (noun), putative, dispute (noun),
తోచు : సంతోచు (compute), పెట్టితోచు / కూర్చితోచు (repute / impute), ఎదురుతోచు (dispute)

సంతోచిణి (computer), సంతోచ్యము (computation), సంతోచుతున్న (computing), సంతోచదగు (computable), సంతోచితము (computed – noun), సంతోచిత (computed – adj), తోచిత / తోచితమైన (putative), ఎదురుతోపు (dispute)

36) implode, explode : plauder (to clap, beat)
explosion, exploder, exploding, applause, plaudit, explodable, exploded, explosive,

మోగు / పేలు : లోమోగు / లోనపేలు (implode), బయల్మోగు / బయల్పేలు (explode), మెచ్చుమోగు (applaud)

లోమోత / లోపేల్పు (implosion), బయల్మోత / బయల్పేల్పు (explosion), బయల్పేల్పికము (exploder), మెచ్చుమోత (applause), భేషుమోత (plaudit), బయల్పేలదగు (explodable), బయల్పేలిన (exploded), బయల్పేలిక (explosive – adj), బయల్పేలుకలు (explosives – noun)

37) grade, upgrade, degrade, progress, regress, digress, congress, graduate : gradī (to step)
congress (noun), regression, grading, grade (noun), upgrade (noun), upgrader, gradable, gradual, graduate, graduation, progressive, ingredient

మెట్టు : పేర్చిమెట్టు (grade), ఎత్తిమెట్టు (upgrade), దించిమెట్టు (degrade/downgrade), ముందుమెట్టు (progress), వెనుకమెట్టు (regress), మెట్టువిడుచు (digress), కూడిమెట్టు (congress), తీరుమెట్టెక్కు (graduate)

కూడిమెట్టుక (congress – noun), వెనుకమెట్టుక (regression), మెట్టుపేర్పు (grading – noun), పేర్పుమెట్టు (grade – noun), ఎత్తిమెట్టుక (upgrade – noun), ఎత్తిమెట్టుకర్త (upgrader), పేర్చిమెట్టగల (gradable), తీరుమెట్టుగా (gradually), తీరుమెట్టు (gradual), మెట్టెక్కువర్తి (graduate – noun), మెట్టెక్కువరణము (graduation), ముందుమెట్టిత (progressive), లోమెట్టుకము (ingredient)

38) intend, contend, pretend, subtend, extend : tendere (towards)

intention, contention, pretense, extension, pretender, pretention,

వైపు / వైచు : కూర్చివైచు (intend), ఎదురువైచు (contend), మారువైచు (pretend), ముంచివైచు (subtend), బయల్వైచు / పెంచివైచు (extend)

కూర్చివైచ్యము (intention), ఎదురువైచ్యము (contention), మారువైచము (pretense), పెంచువైచము (extension), మారువైచరి (pretender), మారువైచ్యము (pretention)

39) replace/supplace, displace, place, illplace : placer (to place)

replacement, displacement, placing

చోటించు : లేపిచోటించు(replace/supplace), మారుచోటించు / తరలిచోటించు (displace), చోటించు (place), తప్పుచోటించు (illplace)

లేపచోటింపు (replacement), మారుచోటింపు / తరలిచోటింపు (displacement), చోటింపు (placing / placement)

40) promote, demote, commote : movére (to move forward)
promotion, demotion, promoting, remote (adjective), remote (noun), commotion
కదులు : మునుకదుల్పు (promote), వెనుకదుల్పు (demote), చెడుకదుల్పు (commote – disturb), బాటకదులు (commote)

మునుకదలిక (promotion), వెనుకదలిక (demotion), మునుకదుల్చుచున్న (promoting), మూలకదులు (remote – adj), మూలకదిల్పిక (remote – noun), చెదుకదుల్పు / చెదుకదిల్పికము (commotion)

తేట తెలుగులో లాటిను వర్బులు – (3)

ఈ రోజు మరికొన్ని క్రియాపదాలను తెలుగులోకి అనువదింప ప్రయత్నిస్తున్నాను. ఈ పదాలన్ని కొత్తవి కావు, కొన్ని జనబాహుళ్యంలో వాడుకలో ఉన్నవే. ఈ పదాలకి ఉదాహరణ వాక్యాలు కూడా చేర్చితే బాగుంటుంది.

21) indicate, predicate, syndicate : dicãre (to show)

indication, indicator, indicating, indicated, indicatable, syndicate (noun)

చూపించు / చూపు : సరిచూపించు / సరిచూపు (indicate), చాటిచూపించు / చాటిచూపు (predicate – proclaim), తెచ్చిచూపు (predicate – imply), కూడిచూపు (syndicate)

సరిచూపు (indication), సరిచూపరి (indicator), సరిచూపిస్తున్న (indicating), సరిచూపబడిన (indicated), చూపకూడిక / చూపకుప్ప / కూడిచూపదళము (syndicate – noun)

22) constitute, substitute, destitute, restitute : statuere (to set up) stãre (to stand)
constitution, constitutor, constituting, substitute (noun), constituted, constitutable, stature,

[conflict with 16 sistere (నిల్పు) – insist, consist, resist …]

నిల్పు : కూడినిల్పు (constitute), మారునిల్పు (substitute), ఖాలీనిల్పు (destitute), తిరిగినిల్పు (restitute)

కూడినిల్పుక (constitution – composition), కూడినిలుబాటు / కట్టనిలుబాటు (constitution – custom / arrangement), కూడినిల్పుతున్న (constituting), మారునిల్పుక (substitute – noun), కూడినిల్పబడిన (constituted), కూడినిల్పదగు (constitutable), నిలుబాటు (stature)

23) confuse, defuse, refuse, fuse, infuse : fundere (to mix)
confusion, confusor, confusing, confused (noun), refusal, fuse (noun), fusion

కల్పు : పులగకల్పు (confuse), వట్టికల్పు (defuse), తిప్పిగల్పు / తిప్పిగంపు (refuse), కూడిగల్పు (fuse), మొదలుగల్పు (infuse)

కలగాపులగము / పులగల్పు (confusion), పులగల్పరి (confusor), పులగల్పుతున్న (confusing), పులగల్పికము (confused – noun), తిప్పిగల్పు (refusal), కాలగల్పుణము (fuse – electric),కూడిగల్పు (fusion)

24) construct, instruct, destruct, obstruct : struere (to build)
construction, constructor, constructing, constructable, construct (noun), instruction, structure, structural, obstruction

కట్టు : పెట్టికట్టు (construct), చెప్పికట్టు (instruct), కూలగట్టు / కూలగొట్టు (destruct), అడ్డుగట్టు (obstruct)

పెట్టికట్టడము / కట్టడము (construction), కట్టుగర్త (constructor), పెట్టికట్టుచున్న (constructing), పెట్టికట్టదగు (constructable), పెట్టికట్టుక (construct – noun), చెప్పిగట్టుక (instruction), లోకట్టుక (structure), లోకట్టిత (structural), అడ్డుగట్టుక / అడ్డుగట్టు (obstruction)

25) disturb, perturb : turbãre (to confuse)
disturbance, disturbor, disturbing, perturbation, perturbable, turbulence, turbulent,

మొఠ్ఠు : మధ్యమొఠ్ఠు / చెడమొఠ్ఠు (disturb), చిరుమొఠ్ఠు (perturb)

మధ్యమొఠ్ఠుక /చెడమొఠ్ఠుక ( disturbance), మొఠ్ఠుకర్త (disturbor), చెడమొఠ్ఠుతున్న/ మధ్యమొఠ్ఠుతున్న (disturbing), చిరుమొఠ్ఠుక (perturbation), చిరుమొఠ్ఠబల (perturbable), సుడిమొఠ్ఠుక (turbulence), సుడిమొఠ్ఠిత (turbulent)

26) predict, interdict, contradict : dicére (to speak)
diction, prediction, predictor, predicting, predictable, dictionary, dictation, vertdict, contradiction, contradictory,

చెప్పు : మునుచెప్పు (predict), అడ్డుచెప్పు (interdict), తిరగచెప్పు (contradict)

చెప్పిక (diction), మునుచెప్పిక (prediction), మునుచెప్పుగర్త (predictor), మునుచెప్పుచున్న (predicting), మునుచెప్పగల (predictable), చెప్పికత్రము (dictionary), చెప్పిగంతము (dictation), తీర్చిచెప్పుక (verdict), తిరగచెప్పిక (contradiction), తిరగచెప్పిత (contradictory)

27) convolve, involve, revolve : volver (to roll)
convolution, convolver, convolving, covolved, revolution, revolver,

తిరుగు : కలితిరుపు / కలితిరిగించు (convolve), కూడితిరుగు (involve), సుడితిరుగు (revolve)

కలితిరిగింపు / కలితిప్పుక (convolution), కలితిప్పుకర్త (convolver), కలితిరుగుచున్న (convolving), కలితిప్పిత (convolved – adj), సుడితిప్పుక (revolution), సుడివాయుధము / సుడిగన్ను(revolver)

28) prevent(e), subvent(e), intervent(e), convene : venĩre (to come)
prevention, preventor, preventing, preventable, prevented, convention, vent (noun), venture, ventilator, conventional,

వచ్చు : రాబాపు (prevent), మునువచ్చింపు (prevene), అడ్డుదాటింపు / మారువచ్చింపు (subvent/subvene), మధ్యవచ్చు / మధ్యవర్తించు (intervene), కూడివచ్చు (convene – come together), పిలిచివచ్చింపు (convene – summon)

రాబాప / రాబాపిక (prevention), రాబాపుకర్త (preventor), రాబాపుతున్న (preventing), రాబాపబలు (preventable), రాబాపబడ్డ (prevented), కూడివచ్చుక (convention – conference), కట్టువచ్చుక (convention – custom), వచ్చుకితి (vent), పెట్టువచ్చుక / పెట్టువచ్చింపు (venture), వచ్చిపోవుకితి (ventilator), కట్టువచ్చిత (conventional)

29) prelude, elude, delude, collude : lũdus (to play)
delusion, deludor, deluding, deluded (noun), ludicrous, collusion, prelude (noun)

ఆడు : ముందాడించు (prelude), ఆటదాటించు / ఆటతప్పుకును (elude), మోసమాడు (delude), తోడుగాడు / తోడుదొంగాడు (collude)

మోసగాట (delusion), మోసగాడు (deludor), మోసమాడుతున్న (deluding), మోసమాడితం (deluded – noun), ఆటపూర్తితము (ludicrous), తొడుగాట / తోడుదొంగాట (collusion) ముందాట (prelude – noun)

30) protest, contest, detest : testārī (to testify)
protest (noun), protestor, protesting, protested, protestable, testament, contestable, testify,

ఒట్టు / ఒట్టుపెట్టు : తిప్పివొట్టు / తిప్పివొట్టుపెట్టు (protest), ఎదురువొట్టు / ఎదురువొట్టుపెట్టు (contest), దాటివొట్టు / దాటివొట్టుపెట్టు (detest)

తిప్పివొట్టుక (protest – noun), తిప్పివొట్టుకర్త / తిప్పివొట్టుకారుడు (protestor), తిప్పివొట్టుతున్న (protesting), తిప్పివొట్టిత / తిప్పివొట్టబడ్డ (protested), తిప్పివొట్టదగ (protestable), ఒట్టుపెట్టుక (testament), ఎదురువొట్టితమైన (contestable), ఒట్టుపెట్టు (testify)

తేట తెలుగులో లాటిను వర్బులు – (2)

నిన్నటి పోస్టులో కొన్ని తెలుగు క్రియా పదాలను సూచించాను. కొన్ని పదాలు బాగానే కుదిరాయి. ఉదాహరణకి, కనిపెట్టు (డిస్కవర్) అని తెలుగువాళ్ళం వాడుతున్నాం కనుక, కనితెచ్చు (డెడ్యూస్/డిరైవ్) అనేది ఈజీగా గుర్తించుకోగలం.

ఉపయోగించే ఉపసర్గా-ప్రత్యయాలలో కూడా కొంత ఏకీభావం కుదురుతోంది. ఈరోజు, మరికొన్ని పదాలకు తేటతెలుగులో పదనిర్మాణ ప్రయత్నం చేస్తాను.

11) oppress, depress, impress, repress, compress, express : primere (to squeeze)
oppression, depression, impression, oppressing, oppressor, oppressed (noun), opressible, press (noun), pressure,

నొక్కు/తొక్కు : పీడనొక్కు (oppress), తగ్గునొక్కు/తగ్గదొక్కు (depress), ఒప్పనొచ్చు /ఒప్పనొప్పు(impress), వెనునొక్కు /వెనుదొక్కు (repress), కూడినొక్కు/కూడదొక్కు (compress), చెప్పినొక్కు (express)

పీడనొప్పము (oppression), తగ్గునొప్పము (depression), ఒప్పనొప్పము (impression), పీడనొక్కే (oppressing), పీడనొక్కర్త (oppressor), పీడనొప్పితులు (oppressed), పీడనొప్పబల (oppressible – object), పీడనొక్కగల (oppressible – subject), పీడనొప్పిత (oppressive), నొప్పణము (press), నొప్పుదల (pressure), ఒప్పినొప్పిత (impressive) వెనుదొప్పము (repression)

12) project, inject, reject, subject, interject, conject, object : jacere (to throw)
projection, projecting, projector, project (noun), projectable, conjecture, projectile, injection, objection, object (noun)
విసురు : ఇచ్చివిసురు (project), గుచ్చివిసురు (inject), తిప్పివిసురు (reject), మోతవిసురు (subject), మధ్యవిసురు (interject), తోచివిసురు (conject) అడ్డువిసురు (object)

ఇచ్చివిసురుత / ఇచ్చెసురత (projection), ఇచ్చివిసుర్తున్న (projecting), గుచ్చివిసురత / గుచ్చె సురత / గుచ్చెసరత (injection), తిప్పివిసురుత / తిప్పెసరము (rejection), ఇచ్చెసరణము (projector), ఇచ్చివుర్తి (project), ఇచ్చెసరబలు (projectable – object), ఇచ్చెసరదగు (projectable – instrument), ఇచ్చెసురుణి (projectile), తోచివిసురుత / తోచెసురత / తోచెవుర్తి (conjecture) మోతవుర్తి (subject – noun), పుచ్చువుర్తి (object – noun), అడ్డెసురత (objection)

13) contain, retain, pertain, sustain, maintain, obtain, abstain : tenére (to hold)
contains (noun), container, containing, containable, retention, maintanance, sustanance, abstenance
పట్టు : కూడిపట్టు / కల్గిపట్టు (contain), తిరిగిపట్టు / తిరిపట్టు (retain), మీదపట్టు (pertain), అట్టిపట్టు (sustain), చూచిపట్టు (maintain), తీసిపట్టు (obtain), ఆటిపట్టు (abstain)

కూడపత్తులు (contains), కూడపణము / కలుగుపణము (container), కూడిపట్టిన / కలిగిపట్టిన (containing), కలిగిపట్టబల (containable – object), తిరిపట్టుక (retention), చూచిపట్టుక (maintanance),అట్టిపట్టుక (sustanance), ఆటిపట్టుదల (abstenance)

14) inscribe, describe, proscribe, prescribe, ascribe, subscribe : scrĩbere (to write)
inscription, description, subscription, inscribing, inscriber, inscribable, scripture, script, scribe, scribble,

వ్రాయు : మీదిరాయు (inscribe), చెప్పిరాయు (describe), విడిచిరాయు (proscribe), ఇచ్చిరాయు (prescribe), కట్టిరాయు (ascribe), చేరిరాయు (subscribe)

మీదిరాత (inscription), చెప్పిరాత (description), చేరిరాత / చేరివేత (subscription), మీదిరాస్తున్న (inscribing), మీదిరాతగర్త (inscriber), మీదిరాయదగు (inscribable – instrument), మీదిరాయబల (inscribable – object), రాతకము (scripture), రాతణి (script), రాతగాడు/రాతగర్త (scribe), రాతగించు (scribble)

15) attribute, contribute, retribute, distribute : tribuere (to assign)
attribute (noun), contribution, contributor, tributary, tribute, contributing, attributable,
కట్టు : ఇచ్చికట్టు (attribute), కూడికట్టు (contribute), వెనక్కట్టు (retribute), పంచికట్టు (distribute)

ఇచ్చికడిత /ఇచ్చికడిదము (attribute – noun), కూడికడిత / కూడిగడిత (contribution), కడిదము / కడిత (tribute), ఉపకడిత (tributary), కూడికట్టుచున్న (contributing), ఇచ్చికట్టదగు (attributable)

16) consist, insist, subsist, resist, desist, exist : sistere (to stand)
resistance, resisting, resistor, insistable, existance, existing
నిల్పు : కూడినిల్పు (consist), ఒత్తినిల్పు (insist), మిగిలినిల్చు (subsist), ఎదురునిల్చు (resist), విడినిల్చు / విడిచినిల్చు (desist), ఉండినిల్చు (exist)

ఎదురునిలుత (resistance), ఎదురునిలుస్తున్న (resistin), వెనునిలుత / (resistor), ఒత్తినిల్పదగు (insistable), ఉండినిలుత (existance) ఉండినిల్వు (existing)

17) locate, allocate, relocate, colocate, deallocate : locus + ate (place + ify)
location, allocation, allocator, allocating, allocatable, allocatee,
చోటుపెట్టు: చోటించు (place), చోటుపెట్టు (locate), చోటుబద్దించు (allocate), తిరిచోటుపెట్టు / మరిచోటుపెట్టు (relocate), చోటురద్దించు (deallocate), తిరిచోటుబద్దించు (reallocate)

చోటు / చోటుపెటుక (location), చోటుబద్దింపుక (allocation), చోటుబద్దింపుగర్త (allocator), చోటుబద్దించుచున్న (allocating), చోటుబద్దింపగల (allocatable), చోటుబద్దణము (allocated address)

18) interrupt, corrupt, disrupt, erupt : rumpere (to break)
interruption, interrupting, interruptor, interruptable, interrupt (noun), interruptee, rupture,

విరుగు : మధ్యవిరుచు / నడివిరుచు (interrupt), చెడివిరుచు (corrupt), ఆపివిరుచు (disrupt), బయల్విరుచు (erupt)

నడివిరుపు / మధ్యవిరుపు (interruption), నడివిరుస్తున్న (interrupting), నడివిరుపుగర్త (interruptor), నడివిరపదగు (interruptable), నడివిరుపు (interrupt – noun), నడివిరితము (interruptee), విరుపు (rupture)

19) pose, impose, compose, repose, expose, propose, posit, prepone, postpone, suppose, transpose, depose, dispose, contrapose : poser/põner (to put/place)
position, imposition, imposer, pose (noun), imposable, posture, composure, component, proponent, composer, proposed, supposition, transpose (noun), disposition, contraposition

పేర్చు : పేర్పు (pose – noun), పేర్పివ్వు / పేర్పిచ్చు (pose – verb), మీదిపేర్చు (impose), కూడిపేర్చు (compose), కూర్చోపేర్చు (repose), బయల్పేర్చు (expose), మునుపేర్చు / చెప్పిపేర్చు (propose), పేర్పించిపెట్టు (posit), వెనుపేర్చు (prepone), తరుపేర్చు / కడపేర్చు (postpone), ఊహపేర్చు (suppose), మార్చిపేర్చు (transpose), తొలచిపేర్చు / ఒట్టుపేర్చు(depose) పేర్చివాలు (dispose – incline), పేర్పువిడుచు (dispose of – get rid of), ఎదురుపేర్చు (contrapose)

పేర్పితము (position), మీదిపేర్పితము (imposition), మీదిపేర్చుగర్త / మీదిపేగర్త (imposer), మీదిపేర్పదగు (imposable), పేర్పత్యము (posture), కూడపేర్పత్యము (composure), కూడపేరిణము / కూడపేణ (component), మునుపేర్చుగర్త / మునుపేగర్త (proponent) కూడపేగర్త (composer), మునుపేర్చితము (proposed – instrument), మునుపేర్పితము (proposed – object), ఊహపేర్పు (supposition), మారుపేర్పు (transpose – noun) పేర్పువాలు / పేర్పువాల్పు (disposition), ఎదురుపేర్పు (contraposition)

20) import, export, port, transport, report, support, disport : portãre/porter (to carry)
import (noun), importer, importing, importable, porter (noun), port (noun), support (noun), imported

[conflict with set (4) of ferre (మోయు) : infer, refer, transfer .. ]

మోయు : తెచ్చిమోయు (import), పంపిమోయు (export), మోతించు (port), వేసిమోయు (transport), చెప్పిమోయు (report), నిల్పిమోయు (support), మోతవిడుచు (disport)

తెచ్చిమోత (import – noun), తెచ్చిమోకుడు / తెచ్చిమోకుదారు (importer), తెచ్చిమోవు (importing), తెచ్చిమోవదగు (importable), మోతగాడు (porter), మోతి (port – noun), నిల్పిమోత / నిల్పుమోత (support – noun), తెచ్చిమోతిన (imported)

తేట తెలుగులో లాటిను వర్బులు – (1)

భాషకి జీవం అంతా క్రియా పదాలలోనే ఉంటుంది. మన తెలుగులో ప్రస్తుతం క్రియా పదాలు అతి తక్కువగా ఉన్నాయి, దీని వల్ల భాష జీవం కోల్పోతోంది. నేను ఇక్కడ ఒక చిరు ప్రయత్నం చేస్తున్నాను – ఇంగ్లీషు భాషలోని వర్బులకు లాటిను మూలాలనుండి తేట తెలుగులోకి అనువదిస్తూ.

ఈ ప్రయత్నానికి తోడు సంస్కృతంలోకి అనువాదం చెయ్యడం (సంస్కృతం మరింత గట్టి భాష కాబట్టి పదాలు ఇంకా బాగా సరిపోతాయి), తరువాత తెలుగులోకి దించుకోవడం చెయ్యాలి. ఈ ప్రయత్నం చెయ్యమని తెలుగుపదం మెయిలింగు లిస్టులో వారికి సూచించాను.

డైరెక్టుగా ఆంగ్ల పదాలను తెలుగ్లోకి దించుకోవడం కూడా నాకు సమ్మతమే.

ఈ కిందున్న పదాలకి తోడు, ప్రస్తుతం వాడుకలో ఉన్న పదాలు కూడా కలిపితే మంచి పదకోశం తయారవుతుంది తెలుగుకి. నా మొదట విడత అనువాదాలు (తరువాత పోస్టులలో ఇంకో మూడు రాబోతున్నాయి) మీ అభిప్రాయాలు చెప్పండి.

1) submit, permit, remit, transmit, commit, promise, (limit) . : mittere (to put, to let down, to send) mettre
submission, submitting, submitter, submittable, permit (noun), submissive, mission, missionary, permission

పెట్టు / పంపు : అప్పగెట్టు/అప్పగంపు (submit), ఒప్పెట్టు/ఒప్పంపు (permit), తిప్పెట్టు/తిప్పంపు (remit), వేర్పెట్టు/వేర్పంపు (transmit), సంబెట్టు, సంపంపు (commit), అనుపెట్టు, అనుపంపు (promise), అడ్డెట్టు, అడ్డంపు (limit)

అప్పగింత (submission), అప్పగిస్తున్న (submitting), అప్పగింపదారు (submitter), అప్పగింపదగిన (submittable), ఒప్పగింత (permit), అప్పగస్తమైన (submissive), పెట్టకం (mission), పెట్టకందారు (missionary) ఒప్పంపకము (permission)

2) invert, divert, revert(se), subvert(se), introvert, extrovert, pervert, traverse : vertere (to turn)
inversion, inverting, invertor, invertable, version, pervert (noun), vertical, reverse (adjective), reverse (noun), verse (noun), universe, multiverse, contraversy, versatile, versed-in

తిప్పు : వెనుదిప్పు (invert), విడితిప్పు (divert), తిరితిప్పు (revert), అప్పదిప్పు (subvert), లోదిప్పు (introvert-verb), బయల్దిప్పు (extrovert-verb), వంకరదిప్పు (pervert), పూర్తిప్పు (traverse)

వెనుదిప్పణ/వెనుదిప్పణం (inversion), వెనుదిప్పే (inverting), వెనుదిప్పరి (invertor), వెనుదిప్పదగిన (invertable), తిప్పణ (version), వంకరదిప్పరి (pervert), తిప్పస్కమైన (vertical), తిరిదిప్ప (reverse – adj) తిరిదిప్పము (reverse – noun)వెనుదిప్పము (inverse – noun) తిప్పము (verse) కలుదిప్పము (universe) బహుదిప్పము (multiverse) అనుమానదిప్పము (contraversy)తిప్పోతేతమైన (versatile) తిప్పిదుడైన (versed in)

3) retract, distract, protract, subtract, contract, extract : trahere (to drag/pull)
retraction, retracting, retractor, tract (noun), tractor, extract (noun), untractable
లాగు / వేయు: తిరిగేయు (retract), చెడిగేయు (distract), సాగివేయు (protract), తీసివేయు (subtract), కుంచివేయు (contract), బయల్వేయు (extract)

తిరిగేత (retraction), తిరిగేయుచున్న (rectracting), తిరిగేతణము(retractor), లాగము (tract), లాగణము (tractor), బయల్వేత (extract), వేతగాని (untractable)

4) infer, confer, differ, refer, transfer, prefer, translate, relate : ferre (Middle English – to bear, carry) latus (past participle of ferre)
inferrence, inferring, inferrable, transfer (noun), reference, relation, translation, preferrence, difference, conference
మోయు : ఇచ్చిమోయు (infer), కూడిమోయు / కలుమోయు (confer), విడిమోయు (differ), తిరిమోయు (refer/relate), వేరుమోయు (transfer) మార్చిమోయు(translate), నచ్చిమోయు (prefer)

ఇచ్చిమోత (inferrence), ఇచ్చిమోస్తున్న (inferring), ఇచ్చిమోయగల (inferrable), వేరుమోత (transfer), తిరిమోత (referrence), చుట్టపుమోత (relation), మార్చిమోత (translation) నచ్చిమోత (preferrence), విడిమోత / తీసిమోత (difference) కలుమోత (conference)

5) precede, recede, intercede, excede, cede, succede, proceed, supercede : cédere (to withdraw)
precedence, preceding, precedor, precedable, successive, proceedings

తొల్చు / ఆగు : పైదొల్చు (precede), తిరిదొల్చు (recede), మధ్యదొల్చు / నడిదొల్చు (intercede), బయల్దొల్చు (excede), ఆగు/తొలగు (cede), మరుదొల్చు (succede), ముందొల్చు / జరుగుదొల్చు (proceed), అతిదొల్చు (supercede)

పైదొలుక (act of preceding), పైదొల్చుచున్న (preceding), పైదొల్కణము (preceded object),పైదొలుత (precedor) పైదొల్చదగు (precedable), మరుదొలగు (successive) జరుగుదొల్పులు (proceedings)

6) conclude, include, exclude, preclude, reclude : claudere, clũdere (to shut)
conclusion, concluding, concludor, concludable, recluse (noun), inclusive,

మూయు / ముడుచు : ఇచ్చిముడుచు (conclude), లోముడుచు (include), బయల్ముడుచు (exclude), పైముడుచు (preclude), ముడిచివిడు (reclude)

ఇచ్చిముడుపు (conclusion), ఇచ్చిముడుస్తున్న (concluding), ఇచ్చిముడవదగు (concludable), ముడిచివిడుత (recluse), లోముడుపైన (inclusive)

7) conform, reform, inform, transform, deform : fõrmãre (to shape)
confirmation, conforming, conformer, conformable, informative, formula,

ఒళ్ళు : కూడొళ్ళు (conform), తిరిగొళ్ళు (reform), ఇచ్చిగొళ్ళు (inform), మార్చొళ్ళు / మారుగొళ్ళు (transform), వేరొళ్ళు / వేరుగొళ్ళు (deform)

కూడొళ్ళణము / కూడొళ్ళుక (confirmation), కూడొళ్ళుతున్న (conforming), కూడొళ్ళుదారు (conformer), కూడొళ్ళదగిన (conformable), ఇచ్చిగొళ్ళమైన (informative), ఒళ్ళుక (formula), మార్చొళ్ళుక / మారుగొళ్ళుక (transform, transformation), వేరొళ్ళుక (deformation)

8) view, overview, review, preview, provide : vidére (to see) vue
review (noun), viewing, viewer, viewable, overview (noun), provision, providence, provider,

చూడు : చూడు (view), మీదచూడు (overview), తిరిచూడు (review), మునుపుచూడు (preview) ఇచ్చిచూడు (provide)

తిరిచూపు (review – noun), చూచు (viewing), చూడుకరి / చూకర్త (viewer : a person who views), చూడగల్గిన (viewable), మీదిచూపు / పైచూపు (overview) చూపరి (viewer : something which shows) ఇచ్చిచూపు (provision), ఇచ్చింతచూపు (providence) ఇచ్చిచూపరి (provider)

9) precept, intercept, concept, recept, accept, incept, percept, except : cepere, cipere (to take)
preception, precepting, preceptor, preceptable, recipient, reception, receipt, exception, acceptance,
తీయు / తించు: మునుతీయు (precept), మధ్యతీయు/మధ్యతించు / నడితించు (intercept), తోచితీయు/తోచితించు (concept), తిరితీయు (recept), పుచ్చితీయు/పుచ్చితించు (accept), పుట్టితీయు / పుట్టితించు(incept), కనితీయు (percept), బయల్దీయు/బయల్దించు (except)

మునుతీత (preception), మునుతీయుచున్న (precepting), మునుతీతణము (preceptor), మునుతీయదగు (preceptable), తిరితీగుదారు (recipient), తిరితీయణము (reception), తిరితీత (receipt), బయల్దీత (exception), పుచ్చితీత (acceptance)తోచితీత (concept – noun)

10) produce(t), reduce(t), deduce(t), conduce(t), subduce(t), introduce(t) : dũcere (to lead)
production, producing, producer, produce (noun), producable, introduction, subduced, reduction, deduction

దించు/ఎంచు : ఉత్పాదించు /ఉప్పదించు /ఉప్పవెంచు (produce), తీసివెంచు (reduce), కనివెంచు / కనితెచ్చు(deduce – as derive), తగ్గివెంచు (deduce – as reduce), ఒప్పదించు (conduce), ఒత్తగెంచు (subduce), మునువెంచు / ముందించు (introduce)

ఉత్పత్తి / ఉప్పత్తి (produce) ఉప్పాదణ (production), ఉప్పాదకుడు (producer), ఉప్పవెంచగల (producable), ముందింపు (introduction), ఒత్తగింపబడిన (subduced), తీసివెంచుక (reduction), కనివెంచుక / కనితేత (deduction – as derivation) తగ్గివెంచుక /తగ్గివేణ (deduction – as reduction)

ఇటాలియన్ ఆఫ్ ది ఈస్టు అనొచ్చా ?

పదాహారవ శతాబ్దంలో నికోలా దా కొంతి అనే ఒక ఇటలీ వర్తకుడూ సాహసికుడు భారతదేశానికి ప్రయాణించి వచ్చాడు. ఎన్నో ప్రయాసలనోర్చి, బందిపోట్లనెదుర్కుని అతడు సాగించిన ఈ సాహసయాత్ర తరువాతి తరాలలో చాలమందికి ప్రేరణనిచ్చింది. నికోలా మొదట సిరియాలోని డమాస్కసులో స్థిరపడి ముస్లిము మతం స్వీకరించాడు. ఆ పై, భారతదేశం గురించి ఎన్నో కథలు విని ఇక్కడికి ప్రయాణం కట్టాడు. అరేబియా సముద్రం దాటి గుజరాతులో అడుగెట్టాడు. తిరిగి తిరిగి విజయనగర సామ్రాజ్య రాజధానికి చేరుకున్నాడు. దక్షిణభారతం అత్యుత్తమ దశలో ఉన్న సమయమది. బ్రిటీషువారి పాలన ఇంకో వంద ఏళ్ళకు కాని మొదలవదు. ఆ సమయంలో నికోలా విజయనగర వీధులలో నడుస్తుండగా వర్తకులు రత్నాలను రాళ్ళవలే అమ్ముతున్నారట. చూసి విస్తుపోయాడు. ఈ విజయనగర దేశం ప్రపంచం మొత్తంలోనే అత్యున్నతమైన సంస్కృతి, ధనరాశి, వైభవాలతో వెలుగొందుతోందనిి, ఒక్క ఇటలీ దేశం తప్ప ఈ సంస్కృతితో పోల్చదగ్గ దేశమేలేదని పేర్కొన్నాడు. ఆ పదహారవ శతాబ్దంలో రెనైజాన్సు అనే ఉద్యమం ఇటలీ లోని ఫ్లోరాన్సు పట్టణంలో మొదలైంది. అద్భుతమైన కట్టడాలు, శిల్పకళా వైభవాలు ఐరోపాఖండంలో ఇక్కడే మొదలయ్యాయి. మైఖలాంజెలో, లెయొనార్డో దావించీ మొదలైన కళాకారులు ఈ సమయంలోనే పుట్టారు. ఇటువంటి ఇటలీదేశం ఐరోపాఖండానికే సాంస్కృతిక రాజధాని. దానికి సరితోడు ప్రపంచం మొత్తంలోను విజయనగరమేనని నికోలా చెప్పడం చూడాలి.

మధురమైన తెలుగు భాషని విన్న తరువాత, అతడికి తన మాతృభాషైన ఇతాలియానా గుర్తొచ్చింది. కారణం మన తెలుగులో ఇటాలియన్నుకు మళ్ళే కఠువైన పదాంతాలుండవు. అన్నీ అచ్చులతో ముగిస్తాము తప్ప, హళ్ళులతో కాదు. ఇటాలియన్ను కూడా ఇట్లాగే ఉంటుంది. ఈ పద్ధతివల్ల భాష వీనులవిందుగా, మాట్లాడుతుంటే సంగీతం పాడుతున్నట్టుగా ఉంటుంది.

తెలుగుభాషని ఇటాలియన్ ఆఫ్ ది ఈస్టు అన్నది నికోలాయో కాదో తెలీదు కాని, రెండువందల ఏళ్ళ పిమ్మట మచిలీపట్నంలో అడుగిడిన ఐరోపా వర్తకులు అక్కడి జాలర్ల భాషని చూసి ఇదే మాట అన్నారు. ప్రస్తుతమున్న తెలుగు భాష ఈ బిరుదుని కోల్పోతోందని నాభిప్రాయం. కారణం ఏమిటంటే పదాలను హళ్ళులతో ముగించడం పాటి అవుతోంది. ఎక్కువగా ఇంగ్లీషుపదాలని ఈవిధంగా పలుకుతున్నారు జనాలు. తెలుగు పద్ధతి ప్రకారం “కంప్యూటరు” అని పలకాలి, కానీ “కంప్యూటర్” అని కఠువుగా పలుకుతున్నారు. కారణం ఏమిటంటే న్యూసుపేపర్లు ఈవిధంగా పొల్లుతో అంతిస్తున్నాయి పదాలని – “పార్లమెంట్, లీడర్, మినిస్టర్” అంటూ. ప్రజలు ఇలాగే పలకడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారు. క్రమేణా, తెలుగుభాష తీయదనం కోల్పోతోంది.

భారతదేశాన్ని బ్రిటిషువాడు కాకుండా ఇంకేదేశం వాడు స్వాధీనం చేసుకున్నా, ఆదేశం ప్రపంచంలో అగ్రగామి అయ్యుండేది. ఒకవేళ ఫ్రెంచివాడు స్వాధీనుంచుకుంటే ప్రపంచమంతా ఇప్పుడు ఫ్రెంచి మాట్లాడేవాళ్ళం ! ఇటలీవాడు స్వాధీనుంచుకుంటే ఇటాలియన్ను మాట్లాడేవాళ్ళం. ఈ లాటినుభాషలు మనదేశ భాషలకి మరింతగా పోలివుంటాయని నాభిప్రాయం. ఉదాహరణకి కొన్ని పదాలు తెలుగు-హిందీ-ఫ్రెంచి భాషలలో “రెండు – దో – దూ”, “ఏడు – సాత్ – సెత్”, “పది – దస్ – దిస్”, “జనాలు -జన్- జాన్”, “ఏమిటి -క్యా- క్వా”. ఆర్యభాషలలోని పోలిక అది. ఇంగ్లీషులోకొచ్చేసరికి పదాలన్ని కఠువుగా మారతాయి కనుక పోలిక తెలియదు. మనతెలుగులో యూరపు భాషలలో చాలావాటినుండి పదాలని తీసుకున్నాం. తాళానికి చెవి ఎలా వచ్చిందని మీకెప్పుడూ డౌటురాలేదా ? పోర్చుగీసు భాషలో “చాబిస్” అంటారు, తెలుగులోకి దిగి “చెవి” అయ్యింది. అన్నట్టు పవన్ కళ్యాణ్ పాట “ఏయ్ చికీతా, కొమేస్తాస్” అంటే స్పానిషు భాషలో “ఏయ్ పిల్లా, ఎలా ఉన్నావ్” అని. “మొహ్రబా..” అని ప్రేమికుడు సినిమాలో “ఊర్వశి ఊర్వశి” పాట మొదలవుతుంది. ఆ పదానికి టర్కిషు భాషలో “నమస్తే” అని అర్థం. మన తెలుగుకి పదాలని తీసుకోవడంలో బిడియాలు లేవు.నా ఉద్దేశ్యంలో, మిగతా భాషలతో పోల్చి చూస్తే ఇటాలియన్ను భాషైతే మరింత తీపిగా ఉంటుంది. దీనినుంచి తీసుకోవాలి పదాలని.

నేను ప్రస్తుతముంటున్నూరు ఇటలీ బోర్డరుకి అతిసమీపంలో ఉంటుంది. కొందరు ఇటాలియను ఫ్రెండ్సున్నారు నాకు. వారి భాష అంటే నాకు చాలా ఇష్టం. ప్రతీదానికి పాడుతూ మాట్లాడతారు. ఎగ్జాక్టుగా చెప్పాలంటే అమలాపురం యాసలా ఉంటుంది. ఎల్బీ శ్రీరాము కారెక్టరు ఉంది కదా ఓ సినిమాలో, అలాగ. మాది గోదావరి జిల్లా కాబట్టి ఆ యాస ఎలా ఉంటుందో నాకు బాగ ఎరుక “ఏంటో, వచ్చేత్తన్నాది వచ్చేత్తనాది అంటన్నారు కానీ ఎంంంంంంంత సేపటికీ రాదేంటి ఈ ట్రెయినూ”, “ఏంంంంంంంంటండీీ మమ్మల్ని బొత్‌త్‌త్‌త్‌త్‌త్‌తిగా మర్చేపోయారూ.”, “ఓలమ్మో, ఈ రంగులరాట్నం ఎక్కితే నాకు కళ్ళు గిర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌ర్‌రన తిరిగేత్తాయి” అలాగ అన్నమాట.

ఇటాలియన్ను భాషలో ఇటలీని “ఇతాలియా” అంటారు. మనలాగే ఇతాలియానోలు కూడా భోజనప్రియులు. యూరోపు మొత్తమ్మీద మసాలాలతో రుచికరంగా వండుకుతినేది ఇతాలియానోలే. ఇతాలియా టీవీ చానెళ్ళు పెడితే ఎప్పుడూ డాన్సు ప్రోగ్రాములే. వాళ్ళకో వీరపిచ్చి అబ్బాయి-అమ్మాయి డాన్సులంటే. జనాలు ఎప్పుడూ గెంతుతూ తెగ హుషారుగా ఉంటారు. చాల స్నేహస్వభావులు మనకు మళ్ళే. కాని, గోదావరి జిల్లాల వాళ్ళలాగ మృధుస్వభావులు కాదు. నా ఇతాలియన్ను ఫ్రెండు ఒకడు ఇలా చెప్పాడు “ఫ్రెంచివాళ్ళు రూల్సు పాటించరు అని మిగతా యూరపువాళ్ళు గోలపెడుతుంటారు. ఇటలీకొస్తే తస్సాదియ్యా, రూల్సు గురించి ఎత్తేవాడిని ముందే చితగ్గొడతారు. రోడ్డుమీద అడ్డంగా నడిచివెళ్తుంటే వెనకొస్తున్న లారీ వాడు హారనుకొట్టి ఏంటని అడిగితే ‘నా ఇష్టం, నే రోడ్డుమీదనే నడుస్తా, మీ అమ్మదగ్గరకెళ్ళి చెప్పుకో’ అని అంటారు”, అని చెప్పాడు. ఇటలీకింకా వెళ్ళలేదు నేను, వెళ్ళినప్పుడు చూడాలి ఆ సంగతులు 🙂

అమ్మా ఐ లవ్ యూ అని చెప్పండి

తెలుగువారికి బిగుసుతనం ఎక్కువా ? అమ్మా, నువ్వంటే నాకిష్టం అని చెప్పేవాళ్ళెంతమంది ? తెలుగుపదం లిస్టులో నేను రాసిన మెసేజిలను కొన్ని ఇటు పోస్టు చేస్తున్నాను.

… అమ్మ గురించి ప్రస్తావించారు కాబట్టి ఒక సింపులు ఛాలెంజి. పొద్దుటే లేచిన తరువాత అమ్మ కనిపడితే “శుభోదయం మాతా” అని చెప్పడానికి ట్రై చెయ్యండి. రిప్లై ఎలా ఉంటుందో ఊహించండి. పోనీ, అచ్చ తెలుగులోకి దిగి “మంచి పొద్దు అమ్మా” అని ప్రయత్నించండి !! ఇక్కడ తెలుగు పదాల అనువాదంలో ఇలాగ జరుగుతోంది.

ఈసారి అమ్మావాళ్ళు ఫొను చేసినప్పుడు, నాకు “mom, I love you” అని చెప్పాలని ఉంది. మన తెలుగులో ఎలా చెప్తారు ? మనం బొత్తిగా మర్చిపోయాం. ఇప్పుడు “అమ్మా నేను నిన్ను ప్రేమిస్తున్నాను” అని చెప్తే గంజిలో ఆరబెట్టిన మాటలవలే ఉంతాయి. సింపులుగా “అమ్మ ఐ లవ్ యూ” అంటే గడిచిపోతుంది 🙂 ….

… “mom, I love you” అనే మాటను ఆంధ్రదేశంలో ఎవరైనా వారి తల్లులకు తెలుగులో చెప్పిఉంటారా? “I love you” అనే మాటను ఇంగ్లీషువాళ్లు వాడగా మన పట్నాల్లో ప్రజలు అనుకరిస్తున్నారేగానీ పల్లెల్లో పుట్టి పెరిగినవారు I love you వాడుతున్నట్టు కనిపించదు. మనవాళ్లు ప్రేమను తెలపడానికి చాలామాటలేవాడతారు. చిన్న పిల్లలమీద ప్రేమ పొంగితే మురిపెంగా “మా బాబు బంగారం” అంటారు. అమ్మకు ఫోనుచేసి “బాగున్నావా అమ్మా, ఆరోగ్యం బాగుందా” అని అడిగితే ప్రేమను ప్రకటించినట్లుగా అర్థంచేసుకుంటుంది.నాకు తెలిసినంతవరకూ, “నేను నిన్ను ప్రేమించుచున్నాను” అని తెలుగువాళ్లు నేరుగా చెప్పరనుకుంటాను. “అమ్మా, ఐ లవ్యూ” అన్నానంటే కొత్తగా సినిమాటిక్గా అనిపించి, నేనేదైనా ప్రమాదంలో ఉన్నానేమో అని మా అమ్మ కంగారుపడుతుంది. …

… మన తెలుగువాళ్ళు “Mom, I love you” అని అసలు చెప్పేవారేకాదు అంటే నేను నమ్మలేను. ఈ వాడుక ఏదొ ఉండి ఉంటుంది, ప్రస్తుతం మూలనపడి ఉంటుంది. అయినా, “Mom, I love you” అని చెప్పలేని భాషా ఒక భాషేనా ! “ఐ లవ్ యూ” అని చెప్పడమేదో ఆంగ్ల సంప్రదాయమన్నట్టు అంటున్నారు. ప్రతీ మనిషికి ఉండే అత్యల్పమైన కోరిక ఇది – ప్రేమని ఇచ్చి పుచ్చుకోవడం. ఇది చేయడానికి వీలు కల్పించని భాష ఆటొమేటిక్గా చచ్చిపోతుంది. … మనుషుల మధ్య “ఐ లవ్ యూ” కూడా చెప్పుకోలేని భాష సుద్ధ వేస్టు. ఆ లైఫే వేస్టు. …

… ఇక్కడ కిరణ్గారు ఏదో కంఫ్యూజన్లో ఉన్నట్టున్నారు.

శుభోదయం మాతా! అని వారు ఎందుకు చెప్పలేరో నాకు అర్ధంకావట్లేదు. శుభ్రమైన
రెండు తెలుగు పదాలని ఉచ్ఛరించడానికి ఏమిటి కష్టం? వినే వారికి అర్ధం
కాకపోడానికి అవేమీ ఎవరికీ అర్ధంకాని సంస్కృత సమాసాలు కావే! గుడ్
మోర్నింగ్ అంటే లేని ఎబ్బెట్టు తనం శుభోదయం అంటే ఎందుకొచ్చింది? అలాగే
“అమ్మా నాకు నువ్వంటే ప్రేమ” అన్న నాలుగు పదాలు తెలుగులో చెప్పలేరా?

చెప్పలేరు. ఎందుకంటే అది భాషకి సంబంధించిన సమస్య కాదు కాబట్టి.
అది మన జీవన విధానానికి సంబంధించిన విషయం. ఈ ముఖప్రీతి మెచ్చుకోలు ఐ
లవ్యూలూ, థేంక్సులూ, గుడ్ మోర్నింగ్లూ ఎరువు తెచ్చుకున్న వ్యవహారాలు కనక!
మన జీవన విధానం నచ్చకో, పరాయి వాళ్ళ సంగతులు గొప్ప అనుకునో మనం వాళ్ళని
అనుకరించడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాం కనక! భాష మన జీవన విధానం ఆధారంగా
నిర్మించబడినది కాబట్టి ఇలాంటి సందర్భాలలో ఆ పలుకులలో జీవం కనపడక మనకి
ఎబ్బెట్టుగా అనిపించడంలో చిత్రమేమీ లేదు. అంత మాత్రం చేత ఐ లవ్యూ అనికూడా
చెప్పలేని భాష దండగమారిది అనుకుంటూ స్టేట్మెంట్లివ్వడం దుందుడుకుతనాన్ని
ఆలోచనలేమిని మాత్రమే సూచిస్తుంది. ఇంగ్లీషు వాడిని ఎంగిలి ని మీ భాషలో
ఏమంటారు అని అడిగితే ఏం చెప్తాడు? ఏమీ చెప్పలేడు. వాడికసలు అదేంటో కూడా
తెలీదు మరి. అంత మాత్రాన ఇంగ్లీషు మీద కామెంట్ చేసేస్తారా? …

… శిరము మూర్కొనుట అంటే ఏమిటో తెలుసా మీకు ? రామాయణంలో శ్రీరాముడు అడవికి వెళ్ళేముందు భరతుణ్ణి ఒంట్లో కూర్చోపెట్టుకుని శిరస్సుపై ముద్దు పెడతాడు. భరతుడేమీ పిల్లవాడు కాదప్పుడు. ప్రేమని వ్యక్తం చెయ్యడానికి మనకేమి ఎబ్బెట్టు, తిబ్బెట్టులుండేవి కావు.

సంస్కృత కావ్యాలన్నింటిలోని “ప్రియ సఖే” అని మొదలెడతారు మామూలు వాక్యాలని. ఇప్పుడు మనము “ఓసేయి కాఫీ పట్రా” అంటే అదేదో తెలుగులో ప్రేమ ఒలకబోయడం అనుకుంటున్నాం.

“మాతా వందనములు” అనేది సంస్కృతంలో సాధారణ ఉచ్ఛరణ. ఈ ఎబ్బెట్లన్నీ కల్పించేది బానిస మనస్తత్వం. ఉత్తర భారతంలో ముస్లిముల దండయాత్రల పిదప పరదాలు, సతీ సహగమనాలు అంటూ మతం ఎలా కర్కశమయ్యింది ? ఏదో మన కల్చరుకేదో వీర డేంజరు అంటూ ఛాందసులు లేని పోని రూల్సు పెట్టి జనాల బానిస మనస్తత్వాన్ని సొమ్ము చేసుకుంటారు.

ఇప్పుడు మీరు తెలుగుకి చేస్తోందీ అదే. ఇంగ్లీషు వాడు వెళ్ళిపోయి అరవై ఏళ్ళయ్యినా మన బానిస మనస్తత్వాలని మనం వదల్లేదు. ఎక్కడ ఏ ఇంగ్లీషు పదం లోపలికొచ్చేస్తుందో ఏంటో అంటూ వీర టెన్షను. ఇలాంటి టెన్షనుపడే జనాల చేతుల్లో తెలుగుని పెడితే అన్నీ ఎబ్బెట్టు-తిబ్బెట్టుగానే తయారవుతాయి.

“అమ్మా నువ్వంటే నాకిష్టం” అని మాత్రం చెప్పే మనుషులెంతమంది ఈ రోజుల్లో ? కొన్ని రోజుల్లో ఈ వాక్యం కూడా “అమ్మ నేను నిన్ను ప్రేమిస్తున్నాను” అంటే ఎంత వికారంగా ఉందో అలా తయారవుతుంది. కారణం మీరు తెలుగు పదాల పరిరక్షణ అంటూ తెలుగు కల్చరు మీదనే దెబ్బ కొడుతున్నారు.

తెలుగు కల్చరునుద్ధరించడం అనేది తెలుగు భాషనుద్ధరించడం కన్నా చాల ఉత్తమమైన ఆశయం. ప్రస్తుతం అధమాధమ పాతాళంలో ఉన్నాం మనం. “ఐ లవ్ యూ” అనొద్దు, “గుడ్ మార్నింగ్” అనొద్దు అంటూ మూతులు కట్టిపడేసి కళాకారులను కోల్పోతున్నాం . ఈవిధంగా కోల్పోయే ప్రతీ కళాకారునికి తెలుగుభాష లోటయ్యినట్లే.

నేను చెప్పిన “ప్రేమ” ఉదాహరణలకి ప్రతిగా శ్రీరాం గారు “ఎంగిలి” గురించి ఎత్తారు. అంతకంటే మించిన కన్సెప్టే లేదా ఉదహరించడానికి !! ఆలోచన్లన్నీ ఇలాంటి ద్వేష భావాలతో కమ్ముకుపోయినప్పుడు మదికీ ఇంకేమి స్ఫుటించవు. “మైలపడడం” గురించి ఉదహరించలేదు సంతోషం.

ఫ్రెంచిలో ప్రతీ చిన్న దానికి “శుభ అది” “శుభ ఇది” అంటూ చెప్తారు. భోజనం చేస్తుంటే ముందు “బోన్ అపెతీ” (శుభ ఆకలి) అని కాసేపటి తరువాత “బోన్ కొంతిన్యువాశియోం” (శుభంగా కంటిన్యూ చెయ్యండి) ఫైనలుగా “బోన్ దెస్సేర్” (శుభ ఐస్క్రీము) అని అంటారు. మన తెలుగులో వీటికేవన్నా పదాలుంటాయా ? కాని, అంతా తిన్న తరవాత “జీర్ణం జీర్ణం వాతాపి జీర్ణం” అనే సంప్రదాయం మనకే ! 🙂 …

తెలుగు భాష ఫ్యూచరు

తెలుగునేల నుండి దూరంగా బ్రతికితే తప్ప తెలుగు భాష తీయదనం తెలియదంటారు. పసివాడని అమాయకత్వం, నిర్మలత్వం రాశిగా పోసి ఉన్న భాష ఇది. అదే సమయంలో, పదాల అమరికలో మెండైన నిండుదనం కలిగి ఉన్న భాష మనది. ఆ కలిమే ఈ భాష యొక్క బలిమి. తెలుగు భాషలో పదనిసలు పలికించాలంటే వ్యక్తి కవి కానవసరం లేదు. కవిత్వమూ చెప్పనవసరం లేదు. మామూలుగా మాట్లాడిపోతుంటే అలంకారాలు అన్నీ అవే గలగలా అమరి కూర్చుంటాయి.

నమ్మకపోతే ఈ చిన్న చిన్న పద ప్రయోగాలు కొన్ని పరికించి చూడండి. “చిలక పలుకులు”, “తీరు మారలేదు”, “సిగ్గు మొగ్గలై” .. పదం పదంలోనూ ఎంతెంత సిమెట్రీ ! ఈ విధమైన పొందిక తీసుకురావాలంటే మరే భాషలోనైన మహాకవులు రావాల్సిందే. అదే మన తెలుగులో చిఱు కుర్రవాళ్ళ మాటలు కూడా గండపిండేరం తొడిగిన రాచకవుల పాటలను పోలి ఉంటాయి.

ఇంతటి ఈ భాష ఇప్పుడు కనుమరుగైపొయే ప్రమాదంలో పడి వుంది. ఈ దయనీయమైన స్థితిలో తెలుగు భాషను ఇరికించిన మహానుభావులకందరికీ నా జొహార్లు. ఒక మహా నది ప్రవాహాన్ని చిందర వందర చేసి, ప్రస్థుతం పిల్ల కాలువ వలే తెలుగు భాషని రూపు మాపు చేసిన ఈ బుర్ర ఎవ్వరిది ? ఎవ్వరిదీ ఆ ఘనత ? తెలుగు భాష శ్రెయస్సుకోసం కంకణం కట్టుకున్న మొక్కుబడి భాషా కోవిదులదీ ఘనత. కథలు వ్రాయటం చేతకాక, పాటలల్లటం పాలుపోక చివరికి తెలుగు భాషనుద్ధరించడం కోసం మొక్కుబడి రూల్సు రాసే ఈ జనులు గవర్నమెంటు వారి పోషణలో పెక్కు సాహిత్య సేవ చేసేసారు. ఇప్పుడు వీరి దెబ్బకి చతికిలబడ్డ తెలుగు భాష తెలుగు వారికందరికీ దూరమయ్యే స్థితిలో ఉంది. జూకెళ్ళినప్పుడు చూసే వింత జంతువు వల్లే చూస్తున్నారు ఇప్పటి కుర్రవాళ్ళు ఈ భాషని. ఇంకొంతకాలం ఆగితే ఈ వింత జంతువు కూడా అంతరించిపోతుంది. అప్పుడు నిక్షేపంగా, అందరూ మరిచిపోవచ్చు మన భాషని.

నా మాటలేమన్న గొంతు దిగకపోతుంటే కొంత నొక్కి చూడండి. ఈ రోజుల్లో, తెలుగు భాషలో గొంతు తిప్పుకోకుండా మాట్లాడగలిగేవాళ్ళు ఎంతమంది ? భాష సరిగా మాట్లాడలేనివాడు సరిగా ఆలోచించలేడు. ఆలోచించలేనివాళ్ళు కళాకారులు కాలేరు. కనుకనే, మన తెలుగు కల్చరు ప్రస్తుతం ఈ అఘోరమైన స్థితిలో దాపురించి ఉంది. సినిమాలకు సినిమాలు, నవళ్ళకు నవళ్ళు, సంగీతానికి సంగీతం, న్యూసుపేపర్లకి న్యూసుపేపర్లు – ఎక్కడ పడితే అక్కడ అధ్వాన్నమైన స్థితిలో ఉన్నాం మనం. మన తెలుగువాళ్ళు ఎనభై మిలియన్లట. ఇంతమంది కలిసి సాధించేది ఇదా ?

ఒత్తైన మా భాషకై ఒక పుత్తడి కోరిక

మరో గురజాడ నీకు కొంగొత్త సొగసులు దిద్దుగాక
మరో వేమన నీకు తత్వ చైతన్యం ఒసగుగాక
మరో చిన్నయ నీచే కమ్మని కథలు పల్కించుగాక
మరో త్యాగయ్య నీకింపైన స్వరము లర్పించుగాక