పాడు ముందు, అన్నయ్యకి చెల్లెలా సాగదీసి పాడు, మడిచిపెట్టి పాడు
నీకు అలవాటైపోయింది అన్నదమ్ములతో కలిసుండగా
ఒక కొండ ఎక్కేదానిని నేను ఒక లోయ దిగేదానిని నేను
కొండపైన పూస్తుందొక తెల్లటి పండు లోయలో పారుతుందొక జడైన నది
కొండెక్కి నన్ను సింగారించుకుంటాను లోయలో దిగి ఒళ్ళు కడుక్కుంటాను
పాడు ముందు, అన్నయ్యకి చెల్లెలా సాగదీసి పాడు, మడిచిపెట్టి పాడు
లాట్వియాకి చెందిన తౌతూమెయితాస్ గాయనీబృందం “ఔలి” అను సాంప్రదాయక జానపదసంగీతబృందంతో కలిసి ఆలపించిన “జీద్ పాప్రీస్కు, బ్రాలా మాసా” (పాడు ముందు, అన్నయ్యకి చెల్లెలా) అను పాట ఇది. పాట మధ్యలో బూరాలు, డప్పులతో కూడిన సంప్రదాయక లాట్వియా సంగీతం వినవచ్చు. పాట సాహిత్యం నేను ఆంగ్ల అనువాదం ద్వారా తెలుగులోకి అనువదించాను. జానపదసంస్కృతి మూలాలని అందరు కలిసి పోషించుకోవాలని ఈ పాట లీలగా ప్రస్తావిస్తోంది.
ఎక్కడ పెరుగుతున్నావో, ఓ సింధూరవృక్షమా, ఊగు ఊగు నేను చూడకుండా ఉండేటట్లు, ఊగు ఊగు వెండి వేరులతో, బంగారపు కొమ్మలతో, ఊగు ఊగు వెండి ఆకులతో, ఊగు ఊగు
ఒక పవిత్రమైన ఉదయం చూశాను, ఊగు ఊగు మృధులతావృక్షం సింధూరవృక్షానికి మనసిచ్చింది సింధూరపుచెట్టుకు వెండివస్త్రాలు, ఊగు ఊగు ఆకులపై ఉన్నినేతలా అల్లిన మంచు, ఊగు ఊగు
ఆ దట్టమైన సింధూరవృక్షం మూడుపొరలతో బంగారువడ్డాణం పాము కాటేసింది, తేనెటీగ కుట్టింది ఒక్క ఆకు కూడా కదలలేదు
లాట్వియా దేశానికి చెందిన తౌతూమెయితాస్ గాయకీబృందం ఆలపించిన “ఓజోలిస్” (ఓక్ చెట్టు/సింధూరవృక్షం) అనే ఈ పాట పరువంలో ఉన్న ఒక్క యువతి తన ప్రేమికునికి మనసిచ్చిన వైనాన్ని, ఆపై ప్రేమికుడు తనని లొంగదీసుకున్న పరిస్థితిని భావుకంగా ఒక చెట్టుతో పోల్చి వర్ణిస్తోంది. లిండెన్ చెట్టు స్త్రీత్వానికి ప్రతీకగా ఈ తూర్పు ఐరోపా దేశపు సంస్కృతులలో చూస్తారు. ఈ చెట్టుని నేను మృధులతావృక్షం అని అనువదించాను (మునుపు ఇంకొక పాట అనువాదంలోనూ ఇదే పదం వాడాను). దట్టంగా పెరిగే సింధూరవృక్షం (అనగా ఓక్ చెట్టు) పురుషత్వానికి ప్రతీకగా చూస్తారు. ఈ పాట యువతీ యువకుల పరువాన్ని ఆ విధంగా పోల్చిచెబుతోంది.
ఈ గాయనిలు పాటని ఒక బహిరంగప్రదేశంలో ఆలపించిన వైనం క్రిందన చూడవచ్చు. వారు ఉపయోగించిన వాయిద్యాలు గమనించవచ్చు. జాజ్ సంగీతపు సంగతులు ఈ పాటలో అక్కడక్కడా కనపడుతూ ఉంటాయి. అటువంటి పాటను బహిరంగప్రదేశంలో ఆలపించడం చాలాకష్టం, ఎందుకంటే బయటిరొదలో సంగతులను గమనించడం కష్టం.
ముగ్గురు నావికులు యువకులు, లాలలా లాలలలలా.. ముగ్గురు కుర్రనావికులు నావ నడుపుతూపోయారు అలా సముద్రంపై వెళ్తూపోయారు, అలా సముద్రంపై వెళ్తూపోయారు
గాలి వాళ్ళని తోసుకునిపోయింది, లాలలా లాలలలలా.. గాలి వాళ్ళని నవద్వారతీరంవరకూ తోసుకొనిపోయింది అలా నవద్వారతీరంవరకూ, నవద్వారతీరంవరకూ
గాలిమర బండరాతిపక్కన, లాలలా లాలలలలా.. గాలిమర బండరాతిపక్కన లంగరువేసారు అలా వేసారు లంగరు, అలా వేసారు లంగరు
ఆ గాలిమర మిల్లులో, లాలలా లాలలలలా.. ఆ గాలిమర మిల్లులో ఉంది ఒక కన్నె పనమ్మాయి ఉంది ఒక కన్నె పనమ్మాయి, ఉంది ఒక కన్నె పనమ్మాయి
తను అడిగింది నన్ను, లాలలా లాలలలలా.. తను ఆడిగింది నన్ను ఎప్పుడు కలిసాం మనం అని ఎప్పుడు కలిసాం మనం మునుపు? ఎప్పుడు కలిసాం మనం మునుపు?
నాంత్ నగరంలో సంతలో, లాలలా లాలలలలా.. నాంత నగరం సంతలో ఒక ఉంగరం వెతుక్కున్నాం మనం
ఫ్రాన్సుదేశానికి వాయువ్యదిశలో ఉండే బ్రెతాజ్ఞ్ అను ప్రాంతంలో ప్రజలు మాట్లాడుకునే భాషను బ్రెతోన్ భాష, లేదా బ్రయిఝ్ భాష అంటారు. ఈ భాష ఫ్రెంచిభాషనుగాక, పశ్చిమ ఐరోపా భాషలైన కెల్టిక్ భాషలను పోలివుంటుంది. దీని సోదరభాషలు ఐర్లండులోను, స్కాట్లండులోను, వేల్సులోను, స్పెయిందేశపు పశ్చిమాన ఉన్న గల్లీసియాలోను ప్రజలు మాట్లాడుతారు. చాలామటుకు ఈ భాషలు కృశించిపోయినా ఇంకా పూర్తిగా అంతరించిపోలేదు. ఆ బ్రయిఝ్ భాషలోని “త్రి మార్తలోద్” అను జానపదగానం 18వ శతాబ్దిలో ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చింది. ఏ కవి వ్రాసాడో తెలియదు, కానీ ఆ కాలంలో బ్రెతాజ్ఞ్ ప్రజలు నావికులవలే దేశదేశాలు తిరిగివెళ్తుండగా వారి జీవనతీరులను వివరిస్తోంది. ముగ్గురు కుర్రనావికులు నడుపుతున్న నావ గాలిలో సముద్రంపై కెనడా వరకూ కొట్టుకుపోయి అక్కడీ “న్యూఫౌండ్ లేండ్” (నవద్వారతీరం) చేరుకుంటుంది. ఈ ప్రాంతాన్ని బ్రయిఝ్ భాషలో “దువర్ నెవెజ్” అంటారు, అందుకే “నవద్వార” అని అనువదించాను (ఈ ఐరోపాభాషలన్నింటికీ సంస్కృతభాషతో కొంత సారూప్యం ఉంటుంది). ఆ నవద్వారదేశంలో మునుపు ఎక్కడో చూసి పరిచయమైన అమ్మాయి కనపడుతుంది ఒక నావికుడికి. అలా మళ్ళీ తిరిగి కలుసుకుంటారు కథలో.
ఈ పాటను పైన పాడింది నోల్వెన్ లెరోయ్ అను ఫ్రాన్సుదేశపు (బ్రెతోన్ జాతికి చెందిన) గాయని. ఈమె మునుపు ఈ పాటని చాలామంది గాయకులు గానం చేశారు. అందులో, అలాన్ స్టివెల్ అను గాయకుడి ఆలాపన చాలా పేరొందింది. అది క్రిందన వినవచ్చు.
రకియాని పారవేసాను, నిజమే అని తూచాను గొర్రెపిల్లని లాలించు, చిన్నవాడిని నడిపించు
“కార్నాఫిచ్చే దెవోచ్చే” అనే ఈ బుల్గారియాదేశపు జానపదగీతాన్ని పాడింది “లాబొరాతోరియం పియెస్నీ” అనే పోలండు దేశపు జానపదగాయకబృందం. ఇందులో “కార్నాఫిచ్చే” అంటే ఎర్రటి రంగు “కార్నేషన్ పుష్పం”. ఇవి ఐరోపాఖండంలో మధ్యధరాసముద్రపు తీరప్రాంతాలలో విరివిగా పెరుగుతాయి. మనదేశంలో కూడా ప్రస్తుతం విరివిగా లభ్యమవుతున్నాయి. కానీ, వీటికి తెలుగు పేరు లేదు, అందుకని “కుచ్చెళ్ళపువ్వు” అని పేరు పెట్టాను. ఈ పాటలో ప్రతీ పాదం తరువాత “గీదో జగ్నే గాలేనో, గీదో మోమె మాలేనో” అని పాడుతారు. ఇదొక రకమైన అనుపల్లవి. దీనిని నేను “గొర్రెపిల్లని లాలించు, పిల్లవాడిని నడిపించు” అని అనువాదించాను. రకియా అంటే ఈ తూర్పు ఐరోపా దేశాలలో పళ్ళతో చేసే ఒక ఘాటైన మద్యం. ఈ పాటలో ఒక కన్నెయువతి ఒక యువకుడిని ప్రేమలో వశించుకున్న వైనం చెబుతున్నారు. పాట సాహిత్యం నేను ఆంగ్లభాషంలో వచ్చిన యాంత్రిక అనువాదాన్ని తీసుకుని, దానిని సవరించి, అక్కడినుండి తెలుగులో వ్రాసాను.
ఎడారి ఈ ఇసక రహస్యాలతో కూడి వుంది నీటి బుగ్గ ఈ ఇసకల మధ్యన తెలవబడింది నా యవ్వనమనే వాగు ఉబికి ఉబికి లేస్తోంది ఈ గాలి దుమారంపై ఆడుతోంది రంగురంగులలో రకరకాల గొంతులలో ఈ ఎడారిలో పుట్టిన ఈ వింతలలో చంద్రుని ఆకాశమైనా తిరిగి లేచినా నేను కూర్చునేది లేదు, విరమించేది లేదు నా పెదవులు తడి ఆరవు ఈ ఎడారిని కొలిచి పాడుతూ ఉంటే
ఇజ్రాయెల్ దేశానికి చెందిన “లైట్ ఇన్ బాబిలోన్” (బాబిలోన్ దేశపు కాంతి) అను సంగీతబృందం ఆలపించిన ” యా సహ్రా” (ఓ ఎడారి) అనే పాట ఇది. ఎడారి ఒక మంత్రముగ్ధమైన ప్రదేశమని, అక్కడ ఎన్నెన్నో రహస్యాలు అన్వేషకులకు వెల్లడవుతాయని ఈ పాట సాహిత్యం. పదాల వెనుక లీలగా యూదుమతంలోని మోసెస్ ప్రవక్తకి చెందిన కథ ఆనుతూ కనపడుతూ ఉంటుంది.
ఫే: ధనం తెగ మధ్య తగువులకు మూలం, తోడేలు అడవిలో నివశిస్తుంది ఉర్: తుప్పు హీనమైన ఇనుముపై పుడుతుంది, కొమ్ములేడి మంచుపై పరిగెడుతుంది థుర్స్: బలశాలి ఆడవారికి బాధ కలిగిస్తాడు, దౌర్భాగ్యం ప్రజలకి క్షోభ చేస్తుంది ఆస్: ఉప్పుకయ్య ప్రయాణాలన్నింటికి దారి, ఒర కత్తులతో నిండుంటుంది రైధ్: స్వారీ గుఱ్ఱాలకి కష్టమైనది, రెగిన్ అతిపదునైన కత్తి సాగకొట్టాడు కౌన్: పుండ్లు పిల్లలకి విషమమైనవి, మృత్యువు శవాన్ని తెల్లబారుస్తుంది హగల్: వడగళ్ళు అతిచల్లటి విత్తనాలు, హెర్యాన్ పురాతనలోకం సృష్టించాడు నౌధృ: అవసరం ఎంపికలు వెదకదు, నగ్నమైన మనిషి చలికి వణుకుతాడు
ఈస: మంచుబల్లలని వంతెనలంటాం, గుడ్డివాళ్ళని పట్టుకు తీసుకెళ్ళాలి ఆర్: సమృద్ధి మనుషులకి వరం. ఫ్రోడీ దయాగుణం నిండినవాడు సోల్: సూర్యుడు ప్రపంచానికి వెలుతురు. నేను దైవాజ్ఞకి తలవంచుతాను ట్యుర్: ఒక చేయి కలిగిన దేవత. కుమ్మరి తరుచుగా ఊదాలి
బ్యార్కాన్: భుర్జవృక్షం ఆకులు అతిపచ్చవి. లోకీ వంచనలో అదృష్టవంతుడు మధృ: మనిషి ధూళికి తోడు. డేగ గోరు గొప్పది లోగృ: జలపాతం పర్వతంపై జాలువారు నది, కానీ తన నగలు బంగారం యుర్: జనకవృక్షం శీతాకాలంలో పచ్చగా ఉంటుంది. మండేటప్పుడు చిటపట్లాడదు
ఐరోపాఖండానికి ఉత్తరాన ఒకానొక కాలంలో జానపదులు మాట్లాడిన పురాతన నార్సుభాషలో ఆధునికయుగంలో తిరిగి గేయరచన చేయాలని సంకల్పించి కొన్ని గాయకబృందాలు కృషిచేస్తున్నాయి. అందులో హైలుంగ్ (స్వస్థీకరణ) అను సంగీతబృందం పాడిన “నోరుపో” అను ఒక స్వస్థీకరణ గీతం ఇది. షమానులు అనే ప్రాకృతికమతానికి చెందిన మంత్రగాళ్ళు కృశించిన, రోగాలబారిన పడిన ప్రజలను స్వస్థపరచడానికి వివిధ దేవతల పేరులు, వారి మహిమలు చెబుతూ, మంత్రాలు వల్లిస్తారు. ఈ వైనం ఇక్కడి ఆధునిక యుగంలో తిరిగి పునస్థాపించడానికి ఒక ఉదాహరణగా ఈ పాట చెప్పవచ్చు.
మంత్రవశమై, పడున్నా నేను పడున్నా నేను పట్టి మాంత్రికుడు, పడేసాడు నన్ను పడేసాడు నన్ను మంత్రవశమై పడున్నా, మనసు లోతుల్లో, మనసు లోతుల్లో మండుతోంది హృదయంలో, చిటపట అగ్ని చిటపట అగ్ని
మంత్రవశమై, పడున్నా నేను పడున్నా నేను పట్టి మాంత్రికుడు, పడేసాడు నన్ను పడేసాడు నన్ను మంత్రవశమై పడున్నా, గుండె వేర్లలో, గుండె వేర్లలో నా కనుచూపు నించుంది, మాంత్రికుడు ఎక్కడ నించున్నాడో
ఐఫోర్ పాలాస్దోతిర్ అను గాయని ఫారోవేస్ భాషలో పాడిన “ట్రొల్లాబుండిన్” (మంత్రవశమై పడున్నా) అను పాట ఇది. ఫారోవేస్ భాషను ఉత్తర ఐరోపా ఖండంలో ఆర్కిటిక్ మహాసముద్రానికి ఆనుకుని, నార్వే ఐస్లాండు దేశాలకు నడుమున ఉన్న ఫారో ద్వీపాలు అను ద్వీపసముదాయంలో మాట్లాడుతారు. ఈ ఫారో ద్వీపాలు డెన్మార్కు దేశానికి చెందినవి. ఈ ఫారోవేస్ భాష నార్వే, ఐస్లాండు మొదలైన దేశాలకి చెందిన నార్సు (ఔత్తరేయ) భాషాసముదాయంలో ఒక భాగం. ఈ పాట సంగీతం మధ్యలో గాయని కంఠకంపన ఆలాపన కూడా చేస్తోంది. ఇటువంటి కంఠకంపనగానం ఇన్యూవిట్ మొదలైన ఆర్కిటిక్ మంచుప్రాంతపు తెగలవారు వారి జానపదసంగీతంలో ఉపయోగిస్తారు.
నిజమే, నిజమే, అబద్ధం కాదు, ఊగు ఊగు మన సొంతపు పాత భాషలో, ఊగు ఊగు మన సొంతపు పాత భాషలో, ఊగు! నడివేసపు రాత్రిపూట కన్నెపిల్లలౌతారు, ఊగు ఊగు మంత్రగత్తెలుగా మాయతోడేళ్ళుగా, ఊగు ఊగు మంత్రగత్తెలుగా మాయతోడేళ్ళుగా, ఊగు!
ఈ రాత్రి ఈ రాత్రి నడివేసవి, ఊగు ఊగు ఎవరిది ఈ రాత్రి నడివేసవి, ఊగు ఊగు ఎవరిది ఈ రాత్రి నడివేసవి, ఊగు! మంత్రగత్తెలది మాయతోడేళ్ళది, ఊగు ఊగు వాళ్ళది సొత్తు నడివేసవి, ఊగు ఊగు వాళ్ళది సొత్తు నడివేసవి, ఊగు!
గాలిలో ఎగిరింది మంత్రగత్తె, ఊగు ఊగు మా ఇంటి వాకిట్లో కాదు, ఊగు ఊగు మా ఇంటి వాకిట్లో కాదు, ఊగు! మా ముంగిటి ఇనుములకొలిమి, ఊగు ఊగు మా పెంకులపై మేకులు మేకులు, ఊగు ఊగు మా పెంకులపై మేకులు మేకులు, ఊగు!
పారింది నది మజ్జిగలాగ, ఊగు ఊగు మా ఆవులు మేసే పచ్చికదొడ్లో, ఊగు ఊగు మా ఆవులు మేసే పచ్చికదొడ్లో, ఊగు! అక్కడ వేటగాడి మెడవిరిగింది, ఊగు ఊగు తొమ్మిది మంత్రగత్తెలు నుంచున్నారు, ఊగు ఊగు తొమ్మిది మంత్రగత్తెలు నుంచున్నారు, ఊగు! మునిగిపోతోంది లౌమాగత్తె, ఊగు ఊగు సాయంత్రం సూర్యుడు లేక, ఊగు ఊగు సాయంత్రం సూర్యుడు లేక, ఊగు!
లాట్వియా దేశపు గాయనీబృందం “తౌతూమెయితాస్” పాడిన “రగనూ నాక్ట్స్” (మంత్రగత్తెల రాత్రులు) అన్న ఈ పాట ఆ దేశపు జానపదసంస్కృతిని ప్రజల నమ్మకాలని ప్రస్తావిస్తోంది. నడివేసవి సమయంలో ప్రకృతి అంతా మాయామంత్రభరితం అవుతుందని, అప్పుడు మంత్రగత్తెలు తిరుగుతూ ఉంటారని అక్కడి ప్రజల నమ్మకాలు. లౌమా అను ఒక రాక్షసి అడవుల్లో తిరుగుతూ మగవాళ్ళని పట్టుకుతింటుందని, చిన్నపిల్లలను ఎత్తుకుపోతుందని ప్రతీతి. కానీ అదే రాక్షసి చిన్నపిల్లలని దీవించగలదని, లేదా శపించగలదని కూడా నమ్మకం. ఈ లౌమా యక్షిణులకు ఆవుపాలు, మజ్జిగ గుర్తు. ఈ పాటలో ఈ యక్షిణుల, మంత్రగత్తెల ప్రస్తావన ఉంటుంది. లాట్వియా భాషలో “లీగ్వ” అంటే “ఊగు” అని అర్థం. కానీ, ఇదే పదం నడివేసవి సమయంలో జరిగే పండుగ సంబరాలని కూడా సూచిస్తుంది.
చుంచు తోలుతోంది, బండి గొణుగుతోంది బండినిండా నిద్రపు మూటలు ఓ మూరెడు నిద్ర ఇక్కడా, ఓ మూరెడు నిద్ర అక్కడా ఓ దోసెడు నిద్ర పాపాయికి
ఉయ్యాలూపుతూ బువ్వపెడుతూ పిట్ట పాపాయిలకి కొమ్మ పట్టుకున్నాను తల్లి పిట్టని ఉడతొచ్చింది పరిగెట్టి, కింద పడేసింది అందుకో, అందుకో చేతితో, అందట్లేదు నాకు పిలుస్తున్నా, గొంతు పిలుస్తున్నా, పిలవలేకపోతున్నా ఉయ్యాలూపు చిట్టికొమ్మతో పిట్టపాపాయి నేను ఇక్కడ తమ్ముణ్ణి బజ్జోపెడుతున్నాను
లాట్వియా దేశంలోని తౌతూమెయితాస్ గాయనీబృందం ఆలపించిన “పెలీతె” (చుంచు) అను సొంపైన జోలపాట ఇది. ఈ పాటలో ఒక చుంచుపిల్ల బండితో నిద్రమూటలని లాగుతూ, పాపాయిలకి పంచి ఇస్తోంది అని కథ.
ఒక మాత్ర నిన్ను పెద్దదిగా చేస్తుంది, ఒక మాత్ర చిన్నదిగా చేస్తుంది నీ అమ్మ నీకిచ్చే మాత్రలు మాత్రం, ఏవీ ఏమీ చెయ్యవు
ఏలిస్ ని అడుగు, తను పదడుగుల పొడువైనప్పుడు
కుందేళ్ళని వెదుక్కునే వేటలో నువ్వు, ఎప్పుడు క్రింద పడతావో తెలియదు వాళ్ళకి చెప్పు హుక్కా కాలుస్తున్న ఓ గొంగళీపురుగు నిన్ను పిలిచిందని
ఏలిస్‌ని పిలిచాడు, తను చిన్నదిగా ఉన్నప్పుడు
చదరంగం బల్లపై మనుషులు లేచి నీకు ఎటు వెళ్ళాలో చెప్పినప్పుడు ఏదో పుట్టగొడుగుని నివ్వు తిన్నప్పుడు, నీ మతి నెమ్మదిగా కదుల్తుంటే
వెళ్ళు, ఏలిస్‌ని అడుగు, తనకి తెలుసనుకుంటాను
తర్కపరిమాణాలు చచ్చిపడుండగా తెల్లశకటం యోధుడు తిరగేసి మాట్లాడుతుండగా ఎరుపు రాణి తలకాయి లేకుండా తిరుగుతుండగా గుర్తించుకో పందికొక్కు ఏం చెప్పిందో నీ తలకాయికి తిండిపేట్టు, నీ తలకాయకి తిండిపెట్టు
జెఫర్సన్ ఎయిర్‌ప్లేన్ (జెఫర్సన్ విమానం) అనే అమెరికాదేశపు సంగీతబృందం 1967వ సంవత్సరంలో విడుదలచేసిన “తెల్ల కుందేలు” అనే గీతం ఇది. ఈ సంగీతం మనోలోలిత (సైకడెలిక్) సంగీతచరిత్రలో ఒక పునాదిరాయిగా పేర్కొంటారు. గ్రేస్ స్లిక్ అను గాయని పాడిన ఈ పాట సాహిత్యం ఎల్.ఎస్.డి మొదలైన మనోలోలిత పదార్థాలు మింగిన తరువాత కళ్ళముందు కనపడే వింత అనుభూతులని వర్ణిస్తోంది. పాట సాహిత్యంలో లూయిస్ కారొల్ అను రచయిత రచించిన “ఏలిస్ ఇన్ ద వండర్లేంద్” (వింతప్రపంచంలో ఏలిస్) అను ఒక చిన్నపిల్లల కథని అనేకమార్లు ఉల్లేఖిస్తున్నారు. ఈ కథలో తర్కశాస్త్రంలోని గణితశాస్త్రంలోని కిటుకైన విషయాలను గమ్మత్తైన కథాసందర్భాలు సృష్టించి వాటిద్వారా వ్యాఖ్యానిస్తాడు రచయిత. ఈ కథావిషయాలను, అక్కడ మాట్లాడే జంతువులు, జరిగే వింత సందర్భాలను ఈ పాట మనోలోలిత భ్రాంతిలో కనపడే దృశ్యాలతో పోల్చిచూస్తోంది.
